Informatie en artikelen over het Engelermeer. O.a. over de toekomst van het natuurgebied, de oeverzwaluwwand en de vleermuiskelder.

landgeiten sIVN 's-Hertogenbosch houdt een doorloopwandeling in de omgeving van het Meer van Engelen langs moerasbos, rietmoeras, het Meer, natte weides en droge weides. Hoor verhalen van natuurgidsen over de Appeldijk, eendenkooi, landgeiten en 'het raadsel van het Meer’. Tip: neem een verrekijker mee. Startpunt: parkeerplaats Engeler Visserspad bij de Haverlij. De wandeling is van 13.30 - 16.30 uur. .Deelname is gratis, aanmelden is niet nodig.

BijOp woensdagavond 12 juli gaan IVN natuurgidsen met u de prachtige natuur rond het Engelermeer ontdekken. Op zoek naar bloeiende planten, zoemende insecten en fluitende vogels. Vertek 20.00 uur van de parkeerplaats aan het Visserspad bij De Haverlij. Duur excursie ongeveer twee uur. Meewandelen is gratis en aanmelden is niet nodig. Informatie over het Engelermeer vindt u hier







Pad

Ligging: het Engelermeer is de naam van een recreatieplas en het omliggende recreatiegebied ten noordwesten van 's-Hertogenbosch. De plas is genoemd naar het plaatsje Engelen, dat ten oosten van het Engelermeer aan de Dieze ligt.

Omvang: ongeveer  58 ha.

Toegang: Vrij op wegen en paden. Parkeren via zijweg Haverleij: Engeler Visserspad. Honden aan de lijn.
Beheer: Staatsbosbeheer (natuurgebied), Gemeente 's-Hertogenbosch (recreatiegebied). 

 

 

 

Geschiedenis

Meer sDe plas is waarschijnlijk een restant van een oude stroomgeul van de Maas of de Dieze van vóór de 13e eeuw. Voor het uitgraven van de Bergsche Maas in het begin van de 20e eeuw, werd bij hoge waterstanden van de Maas het systeem van de Beerse Maas gebruikt om het overtollige water via de Beerse Overlaat af te laten vloeien. Dat stroomde dan vanaf Grave naar 's-Hertogenbosch en belemmerde de afvoer van het water van de Aa en de Dommel. Dit laatste water stroomde dan de Vughtse Gement in, deels naar het westen ten noorden van de Drunense Duinen in de richting van Waalwijk en het Oude Maasje, deels echter in noordoostelijke richting voorlangs de keerdijk van Vlijmen naar Bokhoven, waar een overlaat het water alsnog in de Maas kon doen stromen. Een deel van de stroomgeul van die laatste route bleef permanent met water gevuld en heette het Engelermeer.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de plas gebruikt voor uitgebreide zandwinning, daardoor vergroot en uiteindelijk ingericht als recreatieplas, met uitzondering van het ondiepe noordelijk gedeelte dat een natuurgebied werd. Al vlak na de zandwinning werd het Engelermeer zeer geliefd bij windsurfers, een sport die op dat moment nog in kinderschoenen stond. Verdere zandwinning ging gepaard met vergroting van de plas tot meer dan 100 ha.

Het natuurgebied

landgeiten s58 ha van het gebied Engelermeer wordt beheerd door Staatsbosbeheer als natuurgebied. Dit omvat een eendenkooi, open water, moerasbos, veenmosarm rietland en cultuurland. Het moerasbos behoort tot het elzenrijk essen-iepenbos en het droog essen-iepenbos. In 1990 werden landgeiten ingeschaard om het oprukkende struikgewas in te tomen. Het riet wordt tegenwoordig gemaaid in plaats van afgebrand. De eendenkooi is niet meer in gebruik en is nu een rustgebied voor watervogels.

Ook zijn er voorzieningen aangelegd voor de Oeverzwaluw, zoals een oeverzwaluwenwand, die omstreeks 1994 werd aangelegd. Deze vogel broedde hier al sinds het begin van de afgravingen. Ook een vleermuiskelder werd in 1994 gebouwd.

Oeverzwaluwenwand2014 s

 

 

 

 

 

 

Van 2009-2011 werd het Plan Haverleij uitgevoerd. Dit voorzag in een betere toegankelijkheid door de aanleg van wandelpaden en dergelijke. Ingang

 

Kaartje Engelermeer Verzamelpunt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

zwaluwenwand-cSinds er zand gewonnen wordt uit de grond bij Engelen worden er oeverzwaluwnesten aangetroffen in de zandbergen. Deze bergen dienen wel een steile kant te hebben en het zand moet stevig genoeg zijn.
Omdat aan deze voorwaarden niet altijd voldaan wordt is een aantal jaren geleden onder de bezielende leiding van Henk Verweij een kunst-oeverzwaluwenwand geplaatst met aangrenzende vleermuizenkelder.
De wand bestaat uit een betonnen wand van ca. 25 m lang en 2 m hoog en bevat ca. 150 gaten. Achter tegen de wand aan ligt een berg zand die inmiddels met gras bedekt is. De gaten in de wand zijn met zand gevuld zodat de oeverzwaluwen hier een nest kunnen graven dat wel 1 m diep kan zijn.
In het voorjaar worden de oude nesten verwijderd en de gaten weer met vers zand gevuld. De oeverzwaluwen zijn (terecht) erg kritisch op de structuur van het zand want dit mag geen stenen of kleiklompjes bevatten. Verder moet de aanvliegroute naar de nestwand vrij zijn van obstakels.



Toegang_EngelermeerEr is druk gewerkt aan de 'opknapbeurt' van het Meer van Engelen.

Nieuwe paden zijn aangelegd, de toegankelijkheid verbeterd, een fietsenstallinkje gemaakt, speelmogelijkheden voor kinderen aangelegd, bruggetjes geslagen enz. 
Ga er eens kijken en volg de ontwikkelingen...

Vrije wandeling op paden, honden aan de lijn toegestaan.

Klik hier voor meer foto's.

Groen en water bepalen het gezicht van het Engelermeer. Maar het natuurgebied heeft nog lang niet de uitstraling die het zou moeten hebben. Dat vinden eigenaren gemeente 's-Hertogenbosch en Staatsbosbeheer. Met name de recreatiemogelijkheden zijn  voor verbetering vatbaar.

Verbeterde toegang

Het plan Haverleij is de laatste fase ingegaan. Daarmee komt ook de omgeving van het gebied nadrukkelijk in beeld. De algemene indruk is dat daar nog wel wat aan te verbeteren valt. De stalen damwanden bij de ingangen maken bepaald geen toegankelijk indruk. En ook aan het gevoel van veiligheid ontbreekt het nog wel eens. Staatsbosbeheer heeft samen met de gemeente 's-Hertogenbosch het voortouw genomen om het gebied ten noordwesten van het meer aantrekkelijker te maken. Met de verschillende woonwijken op steenworp afstand kan het gebied voorzien in een flink aantal vrijetijdsbehoeften.


Volop mogelijkheden

De huidige plannen voorzien in het plaatsen van een ooievaarspaal, het herstellen van de appeldijk en het planten van oude appelrassen, het opschonen van de vispaaiplaats en het vergroten van het wildbos.
In de tijdelijke dam die i.v.m. zandwinning door Boskalis is aangelegd, is spontaan een oeverzaluwenwand ontstaan. Als de dam kan worden behouden kan deze tevens als wandelparoute en wildpassage worden gebruikt.
Om de toegankelijkheid van het gebied te verbeteren worden extra wandelpaden bij de Haverlei en langs de A59 aangelegd.
De gemeente en Staatsbosbeheer gaan in de zomer van 2009 een schetsontwerp uitwerken. In september volgt de presentatie hiervan voor belangstellenden. 

De verwachting is dat begin 2010 met de uitvoering van de plannen kan worden begonnen. In 2011 moeten werkzaamheden zijn afgerond.

 

 

Op zondag 22 maart 2009 is door 12 vrijwilligers van de Werkgroep Landschapsbeheer en de Vogelwerkgroep de oeverzwaluwenwand bij het Engelermeer weer broedklaar gemaakt.

Jan Ewijk was een uurtje eerder al begonnen met de bosmaaier om de wilgen en elzen om te halen. Dat scheelde ons een hoop werk en herrie. De aanvliegroute dient vrij te zijn en daarom moeten riet en boompjes verwijderd worden. Inspectie van de broedgaten bracht aan het licht dat er afgelopen jaar 28 nesten zijn gegraven. De gaten zijn schoongemaakt en weer gevuld met vers zand zodat de oeverzwaluwenwand weer klaar is voor de nestelende oeverzwaluwen. De oeverzwaluw is een koloniebroeder en een rode-lijst-soort vanwege de duidelijke afname en de geringe verspreiding. Zoals de meeste insecteneters brengen oeverzwaluwen de winter door in Afrika; de Nederlandse broedvogels trekken vooral naar de Sahel-zone. De Nederlandse oeverzwaluwen broedden van origine vooral in rivier- en beekoevers en stuivend duin.
Met de vastlegging van deze van nature zeer dynamische gebieden verdwenen de voor de soort geschikte oeverwallen, waardoor het broedbestand flink afnam. Een deel van de vogels vestigde zich vervolgens in door mensenhand geschapen 'oeverwallen' als dijken, dijkcoupures, zandwinputten en opgespoten terreinen. Door het verdwijnen van de zanddepots bij het Engelermeer is ca. 20 jaar geleden een kunstwand geplaatst om de oeverzwluw daar te behouden. Bij het vullen van de nestgaten is een kikker uit de winterslaap gekomen, zie foto.
Henk Vennix

Wat is/doet het IVN?

IVN 's-Hertogenbosch
IVN 's-Hertogenbosch is een vereniging met als doel natuur- en milieu-educatie.

Actieve vrijwilligers
IVN 's-Hertogenbosch bestaat uit actieve vrijwilligers. Onze vereniging kent zowel volwassen leden als jeugdleden.

Wat staan we voor?
Wij willen iedereen stimuleren de natuur te ontdekken rond de thema's beleving en educatie.

 

button lid worden button lid worden
button lid worden button lid worden button natuurbeleving voor bijzondere groepen

Facebook logo 150   facebookbutton

 

   

Contact met IVN 's-Hertogenbosch e.o.