- Administrator
Natuurgebied Het Bossche Broek
Wandelen in het Bossche Broek? Kijk op onze wandelpagina.
Ligging: direct ten zuiden van de omwalling van 's-Hertogenbosch, in het westen begrensd door de Dommel, in het oosten door de wijk de Pettelaar en de Zuiderplas, in het zuiden door de A2.
Omvang: ca 200 ha.
Toegankelijkheid: vrije toegang op de wandel- en fietspaden.
Eigenaar: diverse eigenaren.
Beheer: diverse beheerders, waaronder Staatsbosbeheer.
‘Broeken’ en ‘donken’
Het Bossche Broek is een laaggelegen grasland aan de zuidkant van de binnenstad van 's-Hertogenbosch. Dit oude moerasgebied ligt in het dal van de Dommel. Een broek is een laaggelegen gebied dat nat blijft door opwellend grondwater (kwel) of een langs een rivier of beek gelegen, laag stuk land dat regelmatig overstroomt en 's winters vaak langere tijd onder water staat. Hoger gelegen gebieden zijn ‘donken’ o.a. de markt van 's-Hertogenbosch. Vroeger overstroomde bijna ieder jaar de Dommel en dan stond het hele Bossche Broek blank. Daarnaast was het Bossche Broek een onderdeel van de afwatering van de zgn. Beerse Maas, d.i. Maaswater dat in de winter via een overlaat (verlaagd stuk dijk) bij Beers door Noordoost-Brabant stroomde en via het Bossche Broek en langs de Moerputten weer de Maas in stroomde. Lees ook het artikel "Waarom is het zo nat in de Bossche Broek?"
Geschiedenis
In de Middeleeuwen was ’s-Hertogenbosch een bijna onneembare vesting. De stad was gebouwd op een zandige heuvel in het moerasland, dat nat bleef dankzij de Dommel en de Aa. Het belangrijkste verdedigingsmiddel van de Bosschenaren was het onder water zetten (inunderen) van de graslanden rond 's-Hertogenbosch. Hierdoor konden legers en vooral zwaarder geschut, 's-Hertogenbosch niet dicht naderen. Daarnaast werden er stadsmuren gebouwd met bastions en rondelen, die nu nog goed te zien zijn vanuit het Bossche Broek. Daardoor kreeg 's-Hertogenbosch de naam ‘Onoverwinnelijke Moerasdraak’. In de 80-jarige oorlog was 's-Hertogenbosch een belangrijke vestingstad in het katholieke Zuiden, die regelmatig belegerd werd door het protestantse Noorden. Na zes mislukte pogingen, lukte het Frederik Hendrik in 1629, met de hulp van de beroemde droogmaker Leeghwater, veel hardwerkende boeren en polderwerkers en veel geld (van de Zilvervloot) om 's-Hertogenbosch in te nemen. Daartoe werden een dijk van 50 km in omtrek aangelegd, zodat het gebied rond 's-Hertogenbosch (inclusief het Bossche Broek) drooggelegd kon worden.
Het middeleeuwse centrum van ’s-Hertogenbosch ligt direct aan het Bossche Broek. De skyline van ’s-Hertogenbosch vormt een grillig achtergronddecor met als blikvanger de Sint-Janskathedraal. Vanaf de Bossche stadswallen zie je een groene vlakte met in het zuiden een bosrijk gedeelte en op de achtergrond de A2, die in een wijde boog de Dommel passeert. Eén van de mooiste stadsfronten van Nederland. Stad en land grenzen hier nog aan elkaar, een oude toestand waarop we niet zuinig genoeg kunnen zijn. Nergens in Nederland ligt een natuurgebied zo dicht bij het centrum van een stad.
Er waren in 1934 plannen om van de polder een villawijk te maken, maar gelukkig is dat idee verworpen. De gemeente koos voor het Nederlandse karakter van de polder tegen het middeleeuwse stadssilhouet.
In het Bossche Broek vind je nog oude zandpaden, waarop je even de drukte van de stad kan vergeten. Ook loopt er een prachtig wandelpad over de dijk langs de Dommel. Je hebt daar uitzicht op de met korstmossen begroeide stadswallen en het statige Bastion Oranje.
Fauna
Het Bossche Broek is een belangrijk weide- en moerasvogelgebied, alhowel de laatste jaren de aantallen van de weidevogels erg zijn teruggelopen. Het gebied omvat weilanden, wateren, rietkragen, graslanden en voedselarme hooilanden. Veel voorkomende vogels zijn: kievit, canadese gans, fuut, spreeuw, blauwe reiger, graspieper, fitis en rietgors. Daarnaast zie je (of hoor je) er ook de blauwborst, kleine karekiet, sprinkhaanrietzanger en roodborsttapuit. Echte weidevogels als grutto, tureluur en watersnip zijn er te vinden en bij de PTT-plas, tegen de A2, vind je o.a. wilde eend en krakeend en in de winter smient of nonnetje. Ook worden er regelmatig reeën gezien.
Flora
Het Bossche Broek is een gebied met weide- en nat hooiland dat jaarlijks wordt gemaaid. Om
te voorkomen dat de grond verrijkt wordt met meststoffen uit planten wordt het maaisel direct afgevoerd. Door de aanwezigheid van kwelwater (opwellend grondwater) komen er bijzondere planten voor. Karakteristieke planten zijn echte koekoeksbloem, grote ratelaar, grote pimpernel, kale jonker, poelruit, moeraskartelblad, grote kattenstaart, scherpe zegge, drijvend fonteinkruid, holpijp en waterviolier.
Links
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_'s-Hertogenbosch
- http://edepot.wur.nl/248038 (“De Moerasdraak”, Een korte gebiedsbeschrijving van het Bossche Broek door Luc de Monte en Edgar van de Vrede)
- http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/natuur-en-landschap/natuur/natura_2000/beheerplan-vlijmens-ven-en-bossche-broek.aspx
Als je nu door het Bossche Broek loopt slaat de schrik je soms om het hart. Graafmachines verplaatsen grote hoeveelheden zand, sloten worden gedempt, kortom, het lijkt wel een bouwterrein in plaats van een natuurgebied.
Het Bossche Broek ligt ongeveer 2 meter boven NAP; Luiksgestel ligt 46 meter hoger dan ‘s-Hertogenbosch. Inderdaad, het land loopt af van zuid naar noord. Als gevolg hiervan stroomt ook het water naar het noorden. Het wordt tot staan gebracht bij de rivierklei van de Maas en komt dan als 'kwel' naar boven. Zo kwam ‘s-Hertogenbosch aan haar moerassige omgeving. De grondwaterstand is er nog steeds hoog.
