Pettelaar sLigging: Het landgoed De Pettelaar is een kleinschalig gebied ten zuiden van 's-Hertogenbosch. Het ligt tussen de provinciale weg 's-Hertogenbosch-Schijndel aan de oostzijde, de A2 aan de noordzijde, het weidegebied het Dooibroek aan de zuidzijde en het Sterrebos aan de westzijde. Het gebied vormt een deel van het Dommeldal, landschappelijk nauw verbonden met het Bossche Broek, het Sterrebos, Oud Herlaar, Haanwijk en het Dooibroek.
Omvang: De totale oppervlakte bedraagt 49 hectare.

Toegankelijkheid: Paden vrij toegankelijk. Er is een parkeerplaats op de Pettelaarse Schans (andere zijde A2) aan de Oude Gestelseweg, tegenover het Provinciehuis.  

Honden aangelijnd toegestaan. Op de wandelpaden is fietsen niet toegestaan.

Eigenaar: Het gebied is eigendom van het Brabants Landschap.
Beheer: Er wordt een beheer gevoerd dat de natuurwaarden van het gebied veilig moet stellen en het liefst nog moet vergroten.

Wandelen

  • Ommetje Pettelaar, Patersberg en Dooibroek (2,5 of 4 km), met routebeschrijving, kaartje en gpx: kijk op onze wandelpagina.
  • Pettelaar (3,1 km), gemarkeerde wandelroute (blauw-groene paaltjes) van Brabants Landschap. Kijk op het informatiepaneel bij de ingang van het landgoed en de website van het Brabants Landschap.

Geschiedenis

De oudste geschriften over De Pettelaar gaan terug tot de 15e eeuw. In transportbrieven van kloostergoederen worden twee hoeves vermeld: Patersberg en Mariaweide.
Rond 1625 werd veel zand o.a. uit de Pettelaar afgegraven en vervoerd naar de binnenstad van 's-Hertogenbosch om lage gedeelten op te hogen. 
Vanaf 1748 werd het gebied meer als landgoed ingericht. De beplante lanen en het sterrebos zijn voorbeelden daarvan. Op oude kaarten van 1769 staan enkele boerderijen en een herenhuis aangegeven. Van het laatste liggen vermoedelijk nog restanten onder de villa van De Gruyter.
De familie De Gruyter, van het gelijknamige grootgrutterbedrijf, kreeg het landgoed in 1860 in haar bezit. De villa werd gebouwd in 1920 en diende aanvankelijk als zomerhuis. Een ander deel was in gebruik als moestuin en walnotenboomgaard. Het landgoed heet in de volksmond nog steeds het 'Bos van de Gruyter'. Op het landgoed de Pettelaar waren vroeger twee boerderijen 
In 1995 werd het landgoed verkocht aan de stichting Brabants Landschap.

altLandschap

Het landgoed de Pettelaar kan worden beschouwd als een onderdeel van de hogere zandgronden, waartoe ook de Drunense Duinen en de Vughtse Hei behoren. Aan de noordzijde van deze zandgronden vinden we het landschap dat onder invloed stond van de rivieren, het zogenaamde fluviatiele landschap. Door de combinatie van vele lanen van verschillende soorten bomen, overgangen van droog naar nat, van hoog naar laag, de aanwezigheid van schrale weilanden, akkertjes en bossages geven het landgoed een kleinschalige, intieme uitstraling.


suikerahorn_sFlora
In het verleden zijn op het landgoed veel uitheemse bomen aangeplant, deels voor het gebruik van de vruchten (Walnoten, fruitbomen, Tamme kastanjes), deels voor het markeren van paden (Amerikaanse eik, Suikeresdoorn, Plataan), het vormen van bosschages (Corsicaanse den, Fijnspar, Japanse lariks) en als siergewas (Rododendron). Maar ook de inlandse Zomereik en Beuk zijn volop aanwezig. Vanwege de gevarieerde bodemgesteldheid is er een keur aan wilde planten te vinden, waaronder de Dag- en Avondkoekoeksbloem, Teunisbloem, Brem,alt Jakobskruiskruid, St. Janskruid, Pinksterbloem, Vingerhoedskruid, Akkerwinde, Schapenzuring, Moerasspirea, Kattenstaart en in sloten Krabbescheer. Brandnetels verschaffen voedsel en bescherming voor diverse vlinder- en keversoorten. Bij de Patersberg groeit de Eikvaren. 

Fauna
In zo’n gevarieerd gebied als De Pettelaar komen uiteraard veel vogels voor. In de bosschages o.a. Vinken, Kool-, Staart- en Pimpelmezen, Boomklevers en de Grote bonte specht. Hoog in de lucht zweeft de Buizerd, in de plassen en sloten zijn Wilde eenden en Blauwe reigers te zien. Van de zoogdieren wonen o.a. Konijnen en verschillende muizensoorten in het gebied en ook Dassen en Reeën worden waargenomen. 

Literatuur

Rob de Vrind 's-Hertogenbosch, zeldzaam groen (Adr.Heinen Uitgevers, 2002)

Link

Klik hier voor meer informatie over Fort Pettelaar.

In het landgoed de Pettelaar waren twee boerderijen (zie de twee cirkels in het kaartje). Aan het einde van de beukenlaan (noordoost) woonde vroeger (in de tijd van de Gruyter, 20e eeuw) de beheerder van het landgoed Dhr. Spooren.  

pettelaar openstreetmap 20211203b

Kaart: openstreetmap.org

Van de andere boerderij (zuidwest) is niet veel meer over. Deze typisch Brabantse langgevelboerderij werd vanaf ±1990 tot ±1975 bewoond door de fam. Kapteijns. Op dit moment (2021) zijn er nog wat stenen te zien en wat tegels van de 'geut', zie de schets hieronder. De Lindebomen zijn doorgeschoten.

 

pettelaar boerderij kapteijns

Schets Ferd Sauter (mondeling overgedragen Dhr Kapteijns).

Op de hoogtekaart is goed te zien dat de boerderijen op de hoger gelegen delen (rood) zijn gebouwd. De Pettelaar is een 'schiereiland' in het voormalige Dommeldal (het blauwe laaggelegen gebied); de Dommel stroomde hier zo'n 2000 jaar gelden.

hoogtekaart Pettelaar - voormalige Dommeldal 

Actueel Hoogtebestand Nederland ahn.nl

Wat is/doet het IVN?

IVN 's-Hertogenbosch
IVN 's-Hertogenbosch is een vereniging met als doel natuur- en milieu-educatie.

Actieve vrijwilligers
IVN 's-Hertogenbosch bestaat uit actieve vrijwilligers. Onze vereniging kent zowel volwassen leden als jeugdleden.

Wat staan we voor?
Wij willen iedereen stimuleren de natuur te ontdekken rond de thema's beleving en educatie.

 

button lid worden button lid worden
button lid worden button lid worden button natuurbeleving voor bijzondere groepen

Facebook logo 150   facebookbutton

 

   

Contact met IVN 's-Hertogenbosch e.o.